Ekspertyza pt. „Branża przesyłek kurierskich, ekspresowych i paczkowych – wpływ na polską gospodarkę”, została przygotowana na zlecenie Forum Przewoźników Ekspresowych przez grono naukowców pod kierunkiem prof. dr hab. Krzysztofa Rutkowskiego z Katedry Logistyki Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej. Opracowanie przedstawia nie tylko znaczenie branży i role przewoźników, ale również wskazuje tendencje rozwojowe oraz globalne megatrendy na rynku.

 

Na wstępie należy zaznaczyć, że w polskim prawie brak jest jednoznacznej definicji usługi kurierskiej. Następstwem tego jest podleganie operatorów pod przepisy Prawa przewozowego i pocztowego. Objęcie usług kurierskich prawem pocztowym nakłada na operatorów KEP wiele uciążliwych obowiązków. Dodatkowo przyjęte w październiku 2010 r. założenia do ustawy Prawo pocztowe są dla przewoźników ekspresowych niekorzystne, zwłaszcza w punktach dotyczących rozszerzenia kategorii przesyłki pocztowej o przesyłki o wadze do 20 kg (obecnie może zawierać korespondencję o wadze 2 kg) oraz nadania podwykonawcom statusu operatorów pocztowych z wszelkimi konsekwencjami tego faktu. Odnotujmy jednak, że w ciągu ostatnich pięciu lat Kodeks celny Unii Europejskiej uległ wielu istotnym zmianom, które przeniesione na grunt polskiego prawa, zostały docenione przez polskich przedsiębiorców.

 

 

Usługi ekspresowe odróżniają się od pocztowych sposobem wykonania i związanymi z nimi zobowiązaniami usługodawcy wobec klienta. To one nadają im specyficzną wartość dodaną poprzez wykonanie usługi „od drzwi do drzwi”, możliwość śledzenia przebiegu realizacji zlecenia za pośrednictwem różnych narzędzi (najczęściej przez internet) i z góry określony termin doręczenia, który bywa na dodatek gwarantowany finansowo.

 

 

Trzon usług oferowanych przez operatorów tworzą świadczenia kurierskie, ekspresowe i paczkowe. Należy zaznaczyć, że klienci mają obecnie zapewnione szerokie możliwości wyboru oferty i przewoźnika. Głównymi elementami różnicującymi są: czas dostawy przesyłki do odbiorcy, zasięg działania operatora, obsługiwane obszary działalności gospodarczej oraz wykorzystywane gałęzie transportu. Zleceniodawcy stawiają przede wszystkim na czas, co dziwić nie powinno. Stąd też w ofertach firm dominują usługi związane z możliwie najkrótszym, gwarantowanym czasem dostawy. Obserwuje się też jednak tendencję do częstszego korzystania z tzw. usług standardowych, z nieco dłuższym i luźniej gwarantowanym terminem. Oczywiście klienci, wśród których przeważają zlecenia B2B z rosnącym wskaźnikiem B2C, mają do dyspozycji pełną gamę usług zróżnicowanych terytorialnie, począwszy od tzw. usług lokalnych, poprzez regionalne, krajowe, europejskie i globalne. Są one realizowane w znakomitej większości przez transport drogowy (głównie samochodowy) i lotniczy, ze wskazaniem na progres w zakresie transportu samochodowego w przewozach europejskich.

 

 

Z przeprowadzonych analiz wynika, że w Polsce działa około 200 firm zróżnicowanych pod względem wielkości, zakresu i obszaru geograficznego świadczonych usług KEP. Największe z nich, zwane integratorami, to globalne korporacje, które weszły na rynki Europy Środkowo-Wschodniej poprzez wykup firm, które już na tych rynkach funkcjonowały i posiadały rozwiniętą strukturę logistyczną. Zalicza się do nich np. DHL Express (Poland) Sp. z o.o.; UPS Polska Sp. z o.o. czy TNT Express Worldwide (Poland) Sp. z o.o. Wśród przewoźników ekspresowych specjalizujących się w obsłudze rynku krajowego i europejskiego są m.in. General Logistics Systems Poland Sp. z o.o. oraz DPD Polska Sp. z o.o. Z kolei na rynku krajowym konkurują, głównie ceną, Siódemka S.A., OPEK Sp. z o.o. i K-EX Sp. z o.o. Natomiast serwis związany z logistyką miejską zapewniany jest przez przewoźników działających głównie na terenie aglomeracji miejskich (np. firmy: AGAP Sp. z o.o., X-press Couriers Sp. z o.o. i Riders Express Sp. z o.o.). Oferują oni często usługi wyspecjalizowane i „szyte na miarę” potrzeb klientów. Integratorzy i mniejsze podmioty rynku KEP współpracują ze sobą, oferując komplementarne działania. Tym samym partnerzy mogą zaproponować pełen pakiet wzajemnie uzupełniających się usług. Nowym zjawiskiem w Polsce są oferty konsolidowane i udostępniane przez internet w ramach pojedynczej platformy. Bez wątpienia jednak rosnąca konkurencja wymusza stałe doskonalenie usług, ich segmentację i dopasowanie do potrzeb konkretnych branż i klientów.

 

 

Szybkość, terminowość, niezawodność i bezpieczeństwo dostawy sprawiły, że usługi KEP stały się niezwykle atrakcyjne z punktu widzenia wyzwań logistycznych dla firm produkcyjnych, handlowych i usługowych. Dlatego też branża KEP stała się w ostatnich latach krytyczną częścią infrastruktury współczesnych systemów logistycznych i dostaw. Operatorzy KEP zaczęli specjalizować się branżowo i sektorowo, tworząc usługi „krojone na miarę” klientów. Takie działania są istotnym czynnikiem budowania przewagi konkurencyjnej. Szczególną rolę na rynku usług logistycznych odgrywają firmy integratorskie, które poprzez model zintegrowanego dostawcy, oczekują szybszego wzrostu sprzedaży usług logistycznych, szczególnie w branżach: elektronicznej, telekomunikacyjnej, motoryzacyjnej, środków czystości, farmaceutycznej, modnej odzieży, chemicznej i handlu internetowym.

 

 

Duży i stale rosnący popyt na usługi kurierskie, wielkość polskiego rynku, atrakcyjne położenie geograficzne czy rentowność branży to czynniki, które zadecydowały o rozpoczęciu działalności, zarówno przez graczy globalnych, jak i rodzime podmioty. Istotny jest fakt, że przewoźnicy ekspresowi nie tylko inwestują znaczne sumy w rozbudowę i modernizację sieci swych oddziałów oraz sortowni. Uruchamiają też huby, które są ważnym ogniwem nie tylko w ramach sieci operacyjnej w Polsce, lecz stanowią istotny element ich globalnych operacji. Możliwe jest to m.in. dzięki wsparciu ze strony zaawansowanych rozwiązań technologicznych, które są wykorzystywane w kontaktach z klientem, zarządzaniu oddziałami, magazynami, centrami przeładunkowymi czy flotą transportową. Kluczową rolę odgrywają również pracownicy, którzy wspierają organizację w doskonaleniu usług oferowanych klientom.

 

 

Na przestrzeni lat obserwowane są na rynku KEP znaczne zmiany jakościowe. Obecnie ok. 90 proc. wszystkich przesyłek przewiezionych przez operatorów ekspresowych w Polsce stanowią paczki o średniej wadze 16 kg. Równocześnie 83 proc. usług świadczonych jest w standardzie ekonomicznym, który wybierany jest ze względu na ich wysoką jakość w stosunku do przystępnej ceny. W przyszłości przewoźnicy stawiają na indywidualizację oferty, czyli dopasowanie serwisu do potrzeb konkretnej branży czy firmy oraz upraszczanie usług (łatwa obsługa, bezproblemowy dostęp i przejrzysta struktura cenowa).

 

 

Co może im utrudnić osiągnięcie zamierzonego celu? Głównie zły stan infrastruktury drogowej i lotniczej, skomplikowane i nieustannie zmieniające się regulacje prawne, wysokie koszty pracy oraz niedostatek wykwalifikowanej siły roboczej. Eksperci zwracają także uwagę na ograniczoną możliwość elastycznego reagowania na cykliczne zmiany popytu na usługi kurierskie w świetle przepisów Prawa Pracy. Ponadto barierą, która ogranicza rozwój mniejszych podmiotów branży KEP, jest nieuczciwa konkurencja ze strony graczy znajdujących się w tzw. szarej strefie. Zdaniem naukowców, ograniczenie wymienionych przeszkód spowodowałoby wzrost inwestycji oraz rozwój oferty dla klientów instytucjonalnych.

 

 

Branża KEP do czasu kryzysu była jednym z najszybciej rozwijających się sektorów w polskiej gospodarce. Przychody podmiotów funkcjonujących w tym sektorze w latach 2005-2009 wzrosły o 98 proc. w cenach realnych, czyli blisko 4,5-krotnie więcej niż wzrost PKB Polski. Dodatkowo inwestycje poczynione przez operatorów ekspresowych w środki trwałe, m.in. budynki, urządzenia, środki transportu, komputery i oprogramowanie, także miały znaczący wpływ na wzrost PKB w naszym kraju. Według danych firm, które wzięły udział w badaniu (bez DPD Polska Sp. z o.o.), w latach 2005-2009 była to kwota 199 mln zł.

 

 

Wysokiej jakości usługi przewoźników w przesyłkach międzynarodowych zapewniają też przedsiębiorcom łatwy dostęp do globalnych rynków zbytu i zaopatrzenia. W połączeniu z tanią i wysoko wykwalifikowaną siłą roboczą był to istotny zespół czynników przy podejmowaniu przez zagraniczne przedsiębiorstwa decyzji o przeniesieniu produkcji m.in. z krajów Europy Zachodniej do Polski, która w ostatnich latach stała się liderem w produkcji ekranów LCD, sprzętu AGD oraz samochodów i części motoryzacyjnych.

 

Kryzys w 2009 r. wpłynął na zmniejszenie rocznego tempa wzrostu, które wówczas wyniosło 3 proc. (dla porównania w latach 2005-2008 było to 25 proc.). Zwiększył się za to udział przesyłek wywożonych z Polski z 20 proc. w 2005 roku do 37 proc. w 2009 roku. Przyczyniła się do tego zmiana potrzeb odbiorców, którzy zamawiali częściej mniejsze dostawy. Nie bez znaczenia był również wolniejszy spadek polskiego eksportu w cenach realnych niż importu w 2009 roku.

 

 

Oczywiste jest, że rozwój rynku operatorów ekspresowych, w tym wzrost wolumenu przewiezionych przesyłek i inwestycje w środki trwałe, wpływa na zwiększenie bezpośredniego zatrudnienia w branży oraz stymuluje wzrost liczby pracowników zatrudnionych w innych sektorach. W latach 2005-2009 zatrudnienie rosło rocznie średnio o 19 proc., czyli prawie 10,5 razy więcej od średniego rocznego wzrostu zatrudnienia w Polsce! W ciągu tych pięciu lat liczba pracowników etatowych i podwykonawców podwoiła się, podczas gdy całkowite zatrudnienie w polskiej gospodarce wzrosło tylko o 7 proc. Tak dobre wskaźniki w sektorze KEP przełożyły się również na zwiększenie zatrudnienia w sektorach gospodarki wytwarzających dobra i usługi niezbędne do prowadzenia działalności przez operatorów ekspresowych. Wiąże się z tym także wzrost wpływów do lokalnych budżetów z tytułu podatków i innych opłat oraz przyciąganie kolejnych inwestycji w rejonach rozbudowywanych hubów i terminali.

 

Okazuje się, że branża KEP ma również niebagatelne znaczenie dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Z raportu wynika, że aż dla 98 proc. z nich i dla 94 proc. dużych firm, możliwość dostawy na następny dzień jest ważnym czynnikiem funkcjonowania. Wynika to z faktu, że trzy czwarte MŚP i połowa dużych firm często przesyła towary do klientów za pośrednictwem operatorów ekspresowych. Stąd też, jak ustalili naukowcy, w 80 proc. MŚP i 65 proc. dużych przedsiębiorstw wzrosną wydatki na usługi ekspresowe w ciągu najbliższych pięciu lat.

 

 

Aby zaspokoić coraz bardziej złożone potrzeby klientów, przewoźnicy ekspresowi dostosowują swoje oferty, starając się sprostać zmienności popytu, zarówno pod względem stopnia jego nasilenia, jak i specyfiki.

 

Największe wymagania stawia branża medyczna i farmaceutyczna ze względu na specyfikę oraz istotność produktu. Niestandardowe zlecenia dotyczące wysoko wyspecjalizowanych produktów o zaostrzonych wymogach przewozu to szczególne wyzwanie dla operatorów. Przewoźnicy ekspresowi współpracują także z producentami elektroniki, zarówno po stronie zaopatrzenia, jak i dystrybucji, a także z przemysłem motoryzacyjnym. W tym ostatnim przypadku liczy się przede wszystkim terminowość dostaw części i komponentów w celu uniknięcia kosztownych przestojów linii produkcyjnych funkcjonujących w systemie Just-in-Time czy problemów z naprawą uszkodzonych pojazdów. Natomiast w sektorze finansowo-bankowym, gdzie przewoźnicy ekspresowi są w znacznej większości operacji wykorzystywani do dwustronnej wymiany dokumentów między instytucją finansową a jej klientem, kluczowe jest bezwzględne respektowanie klauzuli poufności i bezpieczeństwa danych. W branży odzieżowej ważna jest szybkość dostaw najnowszych kolekcji do sklepów, uzupełnianie braków i realizacja zwrotów, z uwagi na dużą niepewność popytu i krótki cykl życia produktów. Z kolei szybka reakcja na zmiany popytu, dzięki branży KEP, zwiększa dostępność produktów na półkach sklepowych w sektorze produktów szybko rotujących (FMCG). W dużej mierze ma to wpływ na wielkość sprzedaży. Na koniec internet. Tam w handlu B2C największym wyzwaniem jest doręczenie wielu małych przesyłek do indywidualnych klientów, jak również przyjazny dla nabywcy system obsługi zwrotów towarów.

 

 

 

Megatrendy odgrywają i będą odgrywały zasadniczą rolę w kształtowaniu bliższego i dalszego otoczenia, determinując zupełnie nowe uwarunkowania, zarówno w kontekście lokalnym, jak i globalnym. Zdaniem ekspertów – menedżerów branży KEP, z którymi przeprowadzono wywiady, największy wpływ na rozwój sektora przesyłek branżowych będzie miało pięć megatrendów. Pierwszy z nich to potencjalne kryzysy ekonomiczne XXI wieku, które ostatnio są tak bardzo widoczne. Istnieje obawa o zahamowanie wzrostu gospodarczego, załamanie systemu globalnego, roli kursów głównych walut oraz niestabilności cen surowców i żywności. Drugim zagrożeniem może być wystąpienie efektu Pick Oil. Sam Pick Oil to punkt maksymalnej produkcji ropy naftowej i, będące jego konsekwencją, gwałtowne podwyżki cen surowca. Umiejscowienie w czasie tego momentu oscyluje między 2015 a 2030 rokiem. Ponieważ usługi branży KEP oferowane są głównie w zakresie transportu drogowego i lotniczego, jej uzależnienie od paliw ropopochodnych jest znaczne. „Czarny scenariusz” zakłada szybki spadek produkcji ropy przy wolnej adaptacji do alternatywnych technologii, co może doprowadzić już w obecnej dekadzie do krachu dotychczas funkcjonującego modelu dostaw. Kolejnym megatrendem jest dynamiczne tempo zmian technologicznych i konwergencja technologii. Oznacza to, że firmy KEP będą musiały uporać się z coraz większą liczbą informacji i ich przetwarzaniem na decyzje biznesowe. Swój udział w kolejnych wdrożeniach powinny też zwiększyć m.in. RFID, sieci sensorowe, elektronika molekularna, biotechnologia i nanotechnologia, systemy inteligentne, robotyka i interfejsy człowiek-komputer. Zmiany demograficzne to kolejny ważny czynnik dla sektora KEP. Wskazuje się na możliwą zmianę w układach siły nabywczej (duży wzrost siły nabywczej w Azji, kosztem spadku w Europie i USA) oraz niekorzystne zmiany struktury wiekowej ludności. Szczególnie istotny może się okazać wzrost liczby wielkich miast oraz zachodząca tam kongestia, czyli zatłoczenie szlaków komunikacyjnych. Ostatnim wyzwaniem jest zrównoważony rozwój i społeczna odpowiedzialność biznesu. Planując, należy starać się scalać trzy wymiary: ekonomiczny (orientacja na jakość, efektywność czy elastyczność), społeczny (orientacja na poprawę zdrowia i bezpieczeństwa, ograniczanie hałasu, poprawa warunków pracy, przestrzegania praw człowieka, działania na rzecz społeczności lokalnych i etyka w biznesie) oraz ekologiczny (redukcja emisji gazów cieplarnianych, mniejsze zużycie surowców naturalnych, energii, wody i terenów, a także ograniczenie ścieków i odpadów). Wiąże się z tym potrzeba nowatorskiej diagnozy sytuacji kryzysowych (w tym potencjalnej kumulacji negatywnych efektów wzajemnych powiązanych i wzmacniających się zagrożeń) o charakterze globalnym oraz stworzenie scenariuszy postępowania w razie ich wystąpienia.

 

 

Branża KEP, oprócz wzrostu gospodarczego, do prawidłowego rozwoju potrzebuje spełnienia kilku warunków. W szczególności istotne jest stworzenie sprawnego systemu w zakresie systemu prawnego (Prawo pocztowe i celne), podatkowego, sądowniczego oraz infrastruktury drogowej i lotniczej. Ważne dla operatorów ekspresowych są też rozwiązania proekologiczne wspierane prawodawstwem UE.Niewątpliwie potencjał rozwoju firm KEP jest w Polsce duży. Eksperci szacują, że do 2015 r. ich przychody zwiększą się o 50 proc. w stosunku do 2009 r., a prognozy pokazują do tego wzrost liczby przesyłek międzynarodowych, zarówno po stronie eksportu – o 64 proc., jak i importu – o 59 proc. Trend ten ma się przełożyć na wzrost zatrudnienia bezpośredniego o ponad 10,5 tys. pracowników, co będzie sprzyjać zatrudnieniu pośredniemu i wtórnemu w całej polskiej gospodarce.

 

Aktualności, wydarzenia, komentarze, branżowe czasopisma - bądź na bieżąco. Zapisz się do newslettera portalu logistyczy.com - KLIKNIJ

 

Bez wątpienia zyskają tylko najlepsi, a więc najbardziej konkurencyjni. O sukcesie będzie decydować zdolność do rozszerzania oferowanego pakietu usług, umiejętność racjonalizacji i redukcji kosztów, możliwości inwestowania w najnowsze technologie oraz elastyczność i umiejętność dostosowania się do zmian w otoczeniu. Natomiast na budowanie pozycji rynkowej wpływ będzie miała duża skala działań, znacząca rozbudowa kompetencji w sferze usług logistyki i zarządzania łańcuchem dostaw oraz inwestycje w rozbudowę i unowocześnianie sieci operacyjnej.

 

Łukasz Mikołajczak