Akcesja Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku zbiegła się z tworzeniem nowej unijnej strategii transportowej, mającej na celu przekształ¬cenie krajowych sieci dróg, linii kolejowych, połączeń śródlądowych oraz lotnisk w sprawną i efektywną transeuropejską sieć transportową (TEN-T). Nowa strategia – przyjęta do realizacji w 2013 roku – zakłada utworzenie bazowej europejskiej sieci transportowej w oparciu o dziewięć głównych transeuropejskich multimodalnych korytarzy transportowych, które mają służyć m.in. koordynacji różnych projektów na szczeblu ponadnarodowym. Rozwój infrastruktury sieci bazowej powinien rozwiązać problem wąskich gardeł, zintensyfikować połączenia transgraniczne oraz poprawić wydajność, a przy tym wszystkim zapewnić zrównoważony rozwój wszystkich gałęzi transportu. Zgodnie z zamierzeniami UE, korytarze sieci bazowej mają zostać wdrożone do 2030 roku. Dwa spośród ww. dziewięciu korytarzy transportowych przebiegają przez terytorium Polski: korytarz Bałtyk – Adriatyk, łączący polskie porty z portami Adriatyku (Triest, Koper) oraz korytarz Morze Północne – Morze Bałtyckie, łączący porty bałtyckie (Helsinki, Tallin, Ryga i Kłajpeda) z portami Morza Północnego (Hamburg, Brema, Bremerhaven, Wilhelmshaven, Rotterdam i Antwerpia).

 

Podstawę każdego korytarza stanowi infrastruktura liniowa (autostrady morskie, śródlądowe szlaki wodne, system dróg i linii kolejowych) oraz jej elementy punktowe (porty i terminale morskie, lotniska, dworce kolejowe i autobusowe, przystanie rzeczne oraz lądowe terminale przeładunkowe). W obszarach łączenia się oraz dużej koncentracji infrastruktury liniowej i punktowej powstają multimodalne węzły przeładunkowo-transportowe, będące miejscem zmiany środków transportu (przeładunku z rzeki na drogę, z drogi na pociąg, z pociągu na statek itd.). Nowoczesne węzły multimodalne to niezbędne ogniwa w łańcuchu dostaw, które pozwalają na budowę zintegrowanego systemu transportowego, przy efektywnym wykorzystaniu i powiązaniu wszystkich gałęzi transportowych. Dzięki węzłom multimodalnym możliwa staje się współpraca międzygałęziowa i wykorzystanie najlepszych cech każdego rodzaju transportu, a w efekcie optymalizacja kosztów i procesów transportowych.

W Polsce od lat mamy do czynienia z wiodącą rolą transportu drogowego. Jest to szczególnie widoczne w obsłudze portów mor¬skich. Niedostateczne wykorzystanie innych gałęzi transportowych, zwłaszcza transportu kolejowego i żeglugi śródlądowej, przy jednocześnie rosnącym negatywnym wpływie transportu drogowego na środowisko, obliguje nas wszystkich do pilnego poszukiwania rozwiązań i działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Transport intermodalny umożliwia tworzenie nowoczesnych i efektywnych łańcuchów transportowych dzięki łączeniu różnych gałęzi transportowych w jeden system. Przewozy intermodalne to optymalne wykorzystanie minimum dwóch środków transportu do przewozu jednostki ładunkowej, głównie kontenera. Idea przewozów intermodalnych osadza się na wykorzystaniu efektu synergii. Połączenie atutów (najlepszych cech) różnych środków transportu (rzeką – tanio i ekologicznie, koleją – regularnie i bezpiecznie, drogą – szybko i elastycznie) zapewnia punktualne i efektywne dostawy ładunków w kontenerach na bazie ‘door-door’. Przewozy intermodalne pozwalają na optymalizację łańcucha dostaw, zarówno z punktu widzenia czasu, jak i kosztów, przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu transportu na środowisko.

Mówiąc o transporcie intermodalnym, musimy pamiętać, że nie da się oddzielić inwestycji w infrastrukturę punktową od roz¬woju sieci połączeń. Bez multimodalnych węzłów transportowych, w których możliwy jest sprawny przeładunek kontenerów/jednostek ładunkowych (z pociągu na barkę, z barki na samochód czy z samochodu na pociąg lub odwrotnie), rozwój intermodalnej sieci połączeń i sprawnego systemu transportowego jest praktycznie niemożliwy.

Transport jest często postrzegany jako podstawowy czynnik negatywnego wpływu na środowisko. Tymczasem działalność transportowa wykazuje dużą podatność na wdrażanie i stosowa¬nie innowacyjnych rozwiązań stanowiących o jego korzystnym wpływie na zrównoważony rozwój. Świadczy o tym wiele proponowanych i realizowanych rozwiązań we wszystkich gałęziach transportu. Upowszechniają się dobre praktyki w celu kształtowania zrównoważonego rozwoju transportu poprzez wiele działań, z których integracja rozwiązań transportowych, urzeczywistniana rozwojem transportu intermodalnego, tworzeniem węzłów transportowych i centrów logistycznych, wydaje się najbardziej zauważalna.

 

Do głównych celów wyznaczonych do osiągnięcia według założeń Białej Księgi UE z 2011 roku w zakresie optymalizacji działania multimodalnych łańcuchów logistycznych, m.in. poprzez większe wykorzystanie bardziej energooszczędnych środków transportu należy m.in. cel 2.1.: mówiący, że do roku 2030 30 proc. drogowego transportu towarów na odległościach większych niż 300 km należy przenieść na inne środki transportu, np. kolej lub transport wodny, a 50 proc. do roku 2050 oraz cel 2.3., który zakłada stworzenie do roku 2030 w pełni funkcjonalnej ogólnounijnej multimodalnej sieci bazowej TEN-T, a do roku 2050 osiągnięcie wysokiej jakości i przepustowości tej sieci.

Dotychczasowy rozwój transportu intermodalnego w Polsce odbywał się w sposób dość chaotyczny i bez jakiejkolwiek spójnej polityki państwa, co najlepiej obrazuje rozmieszczenie terminali przeładunkowych w naszym kraju. W chwili obecnej mamy kilka mniej lub bardziej efektywnych terminali intermodalnych w rejonie Poznania, na Górnym Śląsku czy w okolicach Warszawy. Brakuje ich natomiast na ścianie wschodniej (w okolicach Białegostoku oraz Lublina), w Świętokrzyskiem i na Podkarpaciu. W tych regionach powinny powstać średniej wielkości, dobrze skomunikowane terminale przeładunkowe. Potrzebujemy łącznie kilkunastu nowoczesnych, sprawnie funkcjonujących terminali intermodalnych przy głównych szlakach przewozowych, zamiast kilkudziesięciu małych, nieefektywnych bocznic kolejowych. Takim terminalem, ważnym jako istotny element korytarza Bałtyk – Adriatyk, który odpowiada wyzwaniom tego korytarza od strony północnej oraz wypełnia warunki zrównoważonego rozwoju transportu, jest planowany terminal multimodalny ICY Tczew w Zajączkowie Tczewskim. Ze względu na położenie, jego potencjał można określić jako kluczowy w kontekście oczekiwanego wpływu na zrównoważony rozwój trans¬portu. Koncepcja ICY Tczew stanowi przykład, jak można łączyć dobre praktyki w celu kształtowania zrównoważonego rozwoju transportu poprzez:

•    strategiczne podejście do budowania systemu transportowego z uwzględnieniem przyszłych trendów rozwoju, uwarunkowań i zagrożeń,
•    kompleksowość rozwiązań w skali lokalnej i regionalnej,
•    integrację rozwiązań transportowych zgodnie z realnymi potrzebami i determinantami ich rozwoju,
•    współpracę pomiędzy jednostkami administracji i podmiotami gospodarczymi przy opracowywaniu i realizacji projektów,
•    uwzględnianie możliwości efektywnego wykorzystania istniejącej infrastruktury poprzez jej modernizację wraz z efektywną integracja z nowymi obiektami infrastrukturalnymi,
•    uwzględnianie w projektach uwarunkowań trendów przestrzennego rozwoju i jego wpływu na środowisko,
•    strategiczny, etapowy i racjonalny rozwój towarowego transportu publicznego, w tym przypadku „shuttle service”, jako elementu rozwoju transportu zgodnie z najlepszymi i sprawdzonymi praktykami pod względem organizacji rozkładowego transportu wahadłowego,
•    stosowanie kodeksów postępowania, standardów, dobrych praktyk technicznych, innowacyjnych i innych rozwiązań pro-środowiskowych.

 

Duże, ogólnodostępne i efektywne terminale przeładunkowe wraz z siecią regularnych połączeń intermodalnych to optymalizacja procesów i pożądana obniżka kosztów transportu.

Kwestią bezdyskusyjną jest fakt, że transport intermodalny to nowoczesna i przyszłościowa gałąź transportowa zjednoczonej Europy. Do dalszego dynamicznego rozwoju przewozów intermodalnych w Polsce niezbędna jest sensowna, stabilna i długofalowa polityka państwa w tym zakresie. Ten segment transportu wymaga zrozumienia i odpowiednich uregulowań, aby mógł się dalej prawidłowo rozwijać.