Przyszłość ESG w Europie - jak Omnibus zmieni zasady gry?

Ogłoszony przez Komisję Europejską Omnibus Simplification Package wzbudził olbrzymie emocje - opinie oraz spekulacje poniosły się szybciej i głośniej, niż intencja zmian, które mają kształtować przyszłość ESG w Europie. Propozycje modyfikacji zmieniają dotychczasowy porządek rzeczy. Po co? Na co warto zwrócić szczególną uwagę w procesie redefinicji założeń? Wyjaśnia Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Źródło: Forum Odpowiedzialnego Biznesu

Rozmontowanie przepisów czy przemyślana rewolucja?

– Porządkując dyskusje wokół Omnibusa, należy wskazać jasno dwie kwestie, których dotyczą zmiany. Pierwszą jest mechanizm „Stop the Clock”, wprowadzający przesunięcia czasowe w pierwotnych terminach raportowania. Drugą zaś stanowią modyfikacje w strukturze samych dyrektyw. Najpierw firmy zmagały się z lawiną regulacji, a dziś, po burzy, na horyzoncie pojawia bardziej przemyślane i strategiczne podejście, bo taka jest właśnie intencja regulatora. Projekt niewątpliwie wymaga dużego szlifu, konsultacji oraz pracy, ale wygospodarowano też na to niezbędny czas – mówi Irena Pichola, prezeska zarządu Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Choć sam Omnibus powinien ukonstytuować się z końcem bieżącego roku, już od 17 kwietnia obowiązuje mechanizm „Stop the Clock” - czas na transpozycję do prawa krajowego upływa z końcem 2025 roku. Zgodnie z nim, w ramach CSRD, firmy, które w pierwszej fali rozpoczęły raportowanie za rok 2024, będą ten obowiązek kontynuowały. Dla firm objętych drugą falą, termin raportowania został przesunięty z 2026 roku na 2028 rok, co oznacza, że raportowanie obejmie rok 2027. Z kolei dla firm objętych trzecią falą, które miały raportować w 2027 roku, termin ten został przesunięty na 2029 rok, a raportowanie będzie dotyczyło roku 2028. Natomiast w ramach regulacji CS3D państwa członkowskie otrzymają dodatkowy rok na wdrożenie dyrektywy, a największe przedsiębiorstwa będą zobowiązane do spełnienia wymagań dopiero od lipca 2028 roku, zamiast jak początkowo zakładano – od lipca 2027 roku.

– Zyskany czas daje firmom szansę na stopniowe wprowadzanie zmian, dostosowanie procesów do wymagań oraz zapewnienie odpowiednich zasobów do skutecznej realizacji celów zrównoważonego rozwoju. To także moment, by przedsiębiorstwa skupiły się na integracji ESG z modelem biznesowym, strategią i codziennymi operacjami, a nie traktowały ESG jedynie jako obowiązek raportowy. Niemniej ważny jest ciągły dialog z regulatorem, bo pozwoli na bardziej precyzyjne dopracowanie dyrektyw do realiów rynkowych – zaznacza Monika Kulik, wiceprezeska zarządu Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Równość, prostota, standaryzacja – lekcje do odrobienia

Szczególnie istotne modyfikacje systemowe w Omnibusie dotyczą głównie dyrektywy CSRD. Najbardziej dyskusyjna z nich to podniesienie progu obowiązkowego raportowania dla firm zatrudniających powyżej 1000 pracowników (wcześniej 250) oraz osiągających określone progi finansowe, takie jak suma bilansowa powyżej 25 mln EUR czy przychody powyżej 50 mln EUR. Szacuje się, że około 80 proc. firm pierwotnie objętych dyrektywą zostanie z niej wyłączonych.

– To, na co warto zwrócić uwagę to fakt, że taka sytuacja może prowadzić do wykluczenia większości europejskich firm, poza największymi koncernami, z dostępu do zrównoważonego finansowania. To niestety stoi w sprzeczności z zasadą równości prawa, która wymaga, by przepisy były stosowane jednolicie wobec wszystkich firm działających na jednolitym rynku UE. Każde przedsiębiorstwo, niezależnie od wielkości, powinno mieć równe szanse na dostęp do regulowanego środowiska biznesowego, w tym do zrównoważonego finansowania. Wprowadzenie nierówności w obowiązkach raportowania może zaburzyć konkurencję i ograniczyć dostęp do kapitału – zwraca uwagę Robert Adamczyk, członek zarządu Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Jak podkreśla Forum Odpowiedzialnego Biznesu, wyzwanie, które pojawia się w związku z obowiązkiem raportowania przez duże firmy, polega na tym, że będą one musiały pozyskiwać dane od mniejszych przedsiębiorstw. Kluczowe zatem jest ujednolicenie standardów raportowania oraz uproszczenie tych wymagań dla przedsiębiorstw zatrudniających od 250 do 1000 osób, zamiast całkowitego zniesienia obowiązków.

Aby zmniejszyć różnice między dużymi przedsiębiorstwami z pierwszej fali dyrektywy CSRD a MŚP objętymi dobrowolnym raportowaniem, konieczne wydaje się wprowadzenie bardziej uproszczonych wymogów dla firm zatrudniających mniej niż 1000 pracowników. Takie przedsiębiorstwa mogłyby stosować standardy oparte na przykładowym projekcie VSME i LSME opracowanym przez EFRAG. Istotne jest też zachęcanie mniejszych przedsiębiorstw do raportowania i traktowania tego procesu jako narzędzia wspierającego zrównoważoną transformację firm.

– Współpracując na co dzień z firmami, zauważamy trudność w zrozumieniu zależności pomiędzy poszczególnymi wymaganiami zawartymi w różnych przepisach. Przedsiębiorstwom ciężko jest dostrzec szerszy kontekst regulacji, przez co nie rozumieją, dlaczego mają podejmować określone działania. Dodatkowo, omawiane przepisy nie obejmują całego zakresu obowiązków związanych ze zrównoważoną transformacją przedsiębiorstw. W świetle całego systemu, Omnibus nie stanowi „demontażu”, „deregulacji”, a wręcz przeciwnie – to odważna próba uproszczenia regulacji i zmniejszenie obciążeń administracyjnych. I to realnie zaczyna się dziać – widać to choćby w ostatnich dniach. EFRAG, po upoważnieniu przez KE do zapewnienia doradztwa technicznego w zakresie uproszczenia standardów ESRS, ogłosił publiczne zaproszenie do zgłaszania uwag, które skierowane jest nie tylko do firm, które już miały do czynienia z tymi standardami, ale także do szerokiego kręgu interesariuszy – dodaje dr Karolina Adamska-Woźniak, dyrektorka zarządzająca Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Eksperci_ki FOB wskazują, że kluczowe znaczenie ma też kwestia raportowania emisji z zakresu 3 oraz zarządzanie obiegiem informacji w ramach łańcuchów dostaw. Podkreślają, że jest to istotne również z uwagi na powiązanie informacji o emisyjności (zakresy 1-3), między innymi przy w kontekście wsparcia   inwestycji związanych z obronnością. Brak rzetelnych, porównywalnych i wysokiej jakości danych ESG może zmniejszyć konkurencyjność polskich firm.

Podsumowanie

W ramach prac nad projektem Omnibusa, pozostaje do dopracowania jeszcze wiele istotnych kwestii. Konieczne jest choćby przygotowanie jednolitych standardów audytów sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, które uproszczą procedury i poprawią porównywalność danych. Ważne jest także stworzenie spójnych wytycznych dla zarządzania kwestiami ESG w łańcuchach dostaw, by umożliwić skuteczne monitorowanie ryzyk społecznych i środowiskowych w dalszych ogniwach dostaw. Tylko przy jasnych standardach możliwe będzie efektywne wdrażanie celów związanych ze zrównoważonym rozwojem na wszystkich poziomach działalności. Ponadto, kluczowe będzie połączenie regulacji ESG z celami Zielonego Ładu – FOB podkreśla, że zapewni to pełną integrację działań dekarbonizacyjnych i umożliwi realizację ambitnych planów klimatycznych w europejskim biznesie.

– Omnibus, miał na celu uproszczenie regulacji dotyczących raportowania ESG, przy jednoczesnym zachowaniu fundamentalnych wartości zrównoważonego rozwoju, wywołał szeroką społeczną debatę na temat roli zmianą myślenia o roli ESG. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, wspierając przedsiębiorstwa w procesie zrównoważonej transformacji od 25 lat, podkreśla, że zmiany są paradoksalnie „stałą” każdego procesu, ale nie wpływają na główną zasadę: biznes powinien działać odpowiedzialnie wobec ludzi i środowiska, zachowując jednocześnie konkurencyjność – podsumowuje Monika Kulik, wiceprezeska zarządu FOB.

25 lat działalności FOB w Polsce

W tym roku Forum Odpowiedzialnego Biznesu – największa i najdłużej działająca w Polsce organizacja zajmująca się zrównoważonym rozwojem w kompleksowy sposób – świętuje jubileusz 25-lecia działalności. Od ćwierćwiecza realizuje określoną misję: działając na rzecz zrównoważonego rozwoju, inspiruje biznes, który zmienia świat i łączy ludzi, którzy zmieniają biznes. FOB stał się katalizatorem zmiany, inicjatorem kluczowych przedsięwzięć w obszarze sustainability i partnerem dla biznesu, który chce działać odpowiedzialnie.

– Gdy rozpoczynaliśmy naszą działalność, odpowiedzialność biznesu była postrzegana jako “miły dodatek” do działalności firm. Dziś jesteśmy w zupełnie innym miejscu. Przeszliśmy razem wyjątkową transformację, w której zrównoważony rozwój zyskał status nieodzownego elementu funkcjonowania przedsiębiorstw, odpowiadając na współczesne wyzwania środowiskowo-klimatyczne czy społeczne. Choć ta droga cały czas trwa, dynamicznie powiększające się grono Partnerów FOB bezustannie napawa nas optymizmem na bardziej zrównoważoną przyszłość – mówi Irena Pichola, prezeska zarządu FOB.

Obchody jubileuszu 25-lecia FOB to okazja do spotkań i wymiany doświadczeń, z których może czerpać każdy zainteresowany zrównoważonym podejściem do prowadzenia biznesu. W ramach programu zaplanowano m.in. serię merytorycznych warsztatów stacjonarnych, ekspercką konferencję, uroczyste świąteczno-networkingowe spotkanie oraz publikację z praktycznymi inspiracjami. Szczegóły jubileuszu dostępne są na stronie: www.odpowiedzialnybiznes.pl/25latfob

Partnerzy Główni jubileuszu #25latFOB: BNP Paribas Bank Polska, Orange Polska, ORLEN
Partnerzy Wspierający jubileuszu #25latFOB: Adamed Pharma, Atlas Ward, Archicom, System Coca-Cola Polska, DEKRA, Echo Investment, Eneris, Hasco-Lek, Kaufland Polska, Lyreco, VanityStyle
Partner Medialny jubileuszu #25latFOB: Rzeczpospolita
Partner Komunikacyjny jubileuszu #25latFOB: QA COMMS