Rok 2022 był kolejnym rokiem gwałtownych zmian w otoczeniu makroekonomicznym. Po okresie pandemii, związanego z tym lockdownu i zerwania więzi logistycznych wszyscy patrzyli z nadzieją na nadchodzący rok i to, co przyniesie. Już pierwszy kwartał rozwiał nadzieje na stabilizację. Wybuch wojny na Ukrainie i agresja rosyjska rozwiały nadzieję na spokojny, stabilny rozwój. Konflikt spowodował gwałtowne zmiany na rynku surowcowym, w tym surowców energetycznych, ale także logistycznym, wyłączając całe makroregiony ze światowego rynku.

W obszarze przemysłowym można zaobserwować dwa silne megatrendy, które w pewnym sensie zdominowały przemysł w ostatnim roku.

Cyfryzacja – zarządzanie przez dane i wiedzę

Pierwszym jest bez wątpienia cyfryzacja. Bardzo często mówi się o tym, że nowoczesny przemysł jest zarządzany przez wiedzę. Ale żeby w sposób świadomy zarządzać, potrzebne są właściwe przesłanki do podejmowania decyzji. Cyfryzacja staje się jednym z kluczowych możliwości, pozwalając na podejmowanie właściwych decyzji we właściwym czasie.

Bardzo silnym zjawiskiem jest budowa rozwiązań IT, które pozyskują dane z produkcji oraz z rynku i przetwarzają je przy pomocy odpowiednich algorytmów i systemów w celu przygotowania bazy informacyjnej do podejmowania właściwych decyzji. Widać wyraźnie, że firmy, które zainwestowały w tego typu rozwiązania mogą zmniejszyć ryzyko błędnej oceny sytuacji, a przez to być szybszym niż konkurenci. To odnosi się zarówno do cyfrowego bliźniaka, który stosowany jest coraz częściej w obszarze produkcyjnym, jak i do systemów zbierania danych z produkcji, w tym tych związanych ze zużyciem energii. Można porównać to do systemów nawigacji i wspomagania pilotów przy lądowaniu w warunkach ograniczonej widoczności. Po prostu – jeśli wiem, gdzie jestem – mam szansę poprowadzić mój samolot we właściwym kierunku.

Transformacja energetyczna

Drugim megatrendem, który unaocznił się w ostatnich miesiącach jest gwałtowna transformacja energetyczna. Sytuacja na Ukrainie, restrykcje wobec Rosji, wyłączenie gazociągów wschód-zachód spowodowały nową sytuację na rynku nośników energii. Blokada wielu źródeł pozyskiwania ropy naftowej czy gazu postawiła europejskich producentów, w tym oczywiście polskich, w bardzo trudnej sytuacji. Doszło do skokowych zmian cen energii, co dla wielu gałęzi przemysłu stanowi o ich przetrwaniu. Dlatego obecnie transformacja energetyczna w przemyśle zachodzi niezwykle szybko i to nie na podstawie dotacji czy stymulacji rządowych. Zakłady w warunkach kryzysowych podejmują działania, aby przetrwać możliwe wyłączenia prądu czy gazu. Prowadzone są analizy rentowności produkcji na poszczególnych liniach technologicznych, ich energochłonności i zyskowności produkcji.

Niektóre firmy w ramach budowy scenariuszy kryzysowych prowadzą negocjacje ze związkami zawodowymi na temat potencjalnej pracy w nocy lub w weekendy, czyli w czasie w których będzie dostępna energia elektryczna. Energia staje się jednym z kluczowych surowców, takich samych jak komponenty czy półprodukty. Produkujemy wtedy, kiedy mamy te półprodukty, a jeśli dostępne są tylko w nocy lub w sobotę to zakład musi być przygotowany na to, aby w tym czasie pracować.

Innym ciekawym przykładem gwałtownej transformacji energetycznej jest próba uniezależnienia się od dostaw zewnętrznych gazu. W jednej z dużych firm w przemyśle samochodowym, gdzie gaz jest komponentem niezbędnym do działania lakierni postanowiono zbudować dużą biogazownię, łącznie z niezbędnymi instalacjami pomocniczymi po to, aby uniezależnić się od dostaw gazu od państwowego dostawcy.

Może się więc okazać, że wyłączenia gazu będą blokowały możliwości pracy kluczowych instalacji produkcyjnych i należy przygotować scenariusze alternatywne. Tego typu działania są prowadzone niezależnie od tego, czy jest to o energetycznie opłacalne czy nie, ale to jest sprawa być albo nie być dla utrzymania ciągłości produkcji.

Tomasz Haiduk
Wykładowca w Szkole Biznesu Politechniki Warszawskiej,
Wiceprezes Instytutu Industry 4.0