Potrzebne jest świadome, przemyślane postępowanie człowieka lub grupy ludzi, mające na celu wprowadzenie przedsiębiorstwa na wyższy poziom rozwoju. Zasoby ludzkie są zatem kluczowym elementem w procesie powstawania innowacji i wokół nich koncentrują się czynniki, które mają istotny wpływ na to, czy firma rozwija się i coraz lepiej zaspokaja zmieniające się potrzeby otoczenia.

Specjaliści szacują, że czynników mających bezpośredni wpływ na rozwój innowacji jest około tysiąca. Nie sposób więc zwrócić uwagę na każdy z nich. Można jednak podzielić je na trzy grupy.

1) Do pierwszej z nich zaliczymy czynniki odnoszące się do wiedzy potencjalnych inwentorów, czyli w zasadzie do wszystkich pracowników firmy. W przypadku gdy posiadają oni mały zasób wiedzy o jakiejś dziedzinie i rozwiązaniach w niej stosowanych, dojście do nowych rozwiązań jest wręcz niemożliwe. Gdyby natomiast korzystali z literatury fachowej, mogliby zapoznawać się z licznymi rozwiązaniami stosowanymi w danej branży (np. logistycznej). Wówczas prawdopodobieństwo, że będą na tej podstawie uzyskiwać nowe rozwiązania jest o wiele większe. Dlatego warto, aby osoby pracujące na rzecz rozwoju firmy miały dostęp do różnych informacji i danych, na bazie których tworzone byłyby nowe rozwiązania. Do takich źródeł inwencji można zaliczyć:

• Przede wszystkim klientów przedsiębiorstwa, którzy bardzo często wskazują, co powinno się zmienić, jak powinien ewoluować produkt, firma itp. Poza tym różne firmy z otoczenia, takie jak dostawcy czy konkurencja.
• Wyniki współpracy z placówkami naukowo-badawczymi (PAN, uczelnie wyższe). Jak wynika z przeprowadzonych badań, taka współpraca podejmowana jest najczęściej z konieczności (w ostateczności), gdy firmy nie mogą uporać się z jakimś problemem. Warto, aby była ona prowadzona permanentnie, a jej wyniki – udostępniane.
• Informacje dotyczące wdrożonych projektów w danym przedsiębiorstwie, a także w miarę możliwości innych firmach – chodzi o to, aby pracownicy zainteresowani rozwiązaniem jakiegoś problemu mogli zorientować się, jakie działania w tym zakresie zostały podjęte przez innych i jakie dały one rezultaty. Jest to konieczne, aby uniknąć powtórzenia niekiedy żmudnych i trudnych działań, a co za tym idzie przyspieszyć opracowanie nowego rozwiązania.
• Dostęp do fachowych czasopism i literatury, który pozwala zorientować się w najnowszych trendach i rozwiązaniach stosowanych na świecie. Dostęp taki mógłby być realizowany poprzez biblioteki firmowe.
• Dostęp do opisów patentowych, które dają możliwości zapoznania się z obecnym staniem techniki, a niejednokrotnie stwarzają także możliwość zastosowania jakiegoś rozwiązania, które nie jest już chronione. Informacja patentowa stanowi wyspecjalizowaną dziedzinę informacji naukowo-technicznej i ekonomicznej. Obejmuje ona zbiór wiadomości o zgłoszonych do ochrony przemysłowych dobrach niematerialnych (np. wynalazkach, wzorach przemysłowych, użytkowych), zawiera także wiadomości o dokumentach ochronnych dotyczących tych przedmiotów i prawach ich właścicieli. Dostęp taki można uzyskać chociażby poprzez internetowe bazy Urzędu Patentowego RP czy Europejskiego Urzędu Patentowego, co nie wymaga dużych nakładów.
• Porównywanie się z najlepszymi – zakłada to benchmarking, który polega na konfrontowaniu własnej organizacji z innymi, działającymi w różnych krajach i obsługujących różne rynki oraz wyciąganie wniosków i przeobrażanie własnej firmy.

2) Kolejna grupa determinant rozwoju innowacji to czynniki odnoszące się do pewnych technicznych warunków umożliwiających rozwój innowacji. Potencjalni inwentorzy muszą mieć dostęp do różnych urządzeń, które niejednokrotnie są niezbędne, aby móc obliczać, projektować, testować, ulepszać. Ważne jest, aby mieli możliwość przetestowania nowatorskich rozwiązań, tym bardziej, że są one niejednokrotnie bardzo skomplikowane. W związku z tym szczególnie duże przedsiębiorstwa nastawione na rozwój, powinny dysponować odpowiednim zapleczem badawczym w postaci nowoczesnych modelarni, narzędziowni, prototypowni, laboratoriów, wyposażonych w nowoczesne maszyny i urządzenia.

Aktualności, wydarzenia, komentarze, branżowe czasopisma - bądź na bieżąco. Zapisz się do newslettera portalu logistyczy.com - KLIKNIJ

Przeprowadzone badania w polskich stoczniach pokazują w tej kwestii pewne niedostatki. Na pytanie dotyczące dostępu do takich urządzeń i opinii na temat ich przydatności w uszczegóławianiu nowych pomysłów, 41,2 proc. respondentów odpowiedziało, że nie ma dostępu do sprzętu, a mógłby on pomóc w generowaniu nowych rozwiązań. Z kolei 27,5 proc. pracowników poddanych badaniom wskazało, że takowe urządzenia występują, jednak są pewne trudności z dostępem do nich (tabela).

Tabela. Odpowiedzi na pytanie dotyczące dostępu do sprzętu i urządzeń w stoczniach oraz opinii na temat ich przydatności do opracowania nowych rozwiązań

Źródło: Badania własne.

Należy przypuszczać, że podobne problemy występują również w innych przedsiębiorstwach i jeśli mają one liczyć się na bardzo konkurencyjnych rynku, muszą położyć nacisk na stworzenie odpowiednich możliwości rozwojowych swoim pracownikom.

3) Ostatnia grupa to motywatory do działań proinnowacyjnych. Nie wystarczy bowiem, że pracownicy będą mieli doskonałe warunki do tworzenia nowych rozwiązań. Bardzo często potrzebują jeszcze dodatkowych impulsów do tego, aby podejmować rozwojowe działania. W ramach procesu motywowania należy zastosować narzędzia i instrumenty zwane środkami motywacyjnymi, do których zaliczymy: środki przymusu, zachęty lub perswazji [4].

W procesie innowacyjnym stosowanie środków przymusu, polegających na podporządkowaniu zachowań pracowniczych interesom i woli motywującego, wydaje się niezbyt trafne. Ze względu na to, że opierają się na karach i strachu, nie pozostawiają miejsca na interesy i oczekiwania pracowników. Bardziej odpowiednimi narzędziami, które można wykorzystywać w zakresie motywowania pracowników do działalności innowacyjnej, są środki zachęty i perswazji.

Zasoby ludzkie są kluczowym elementem w procesie powstawania innowacji i wokół nich koncentrują się czynniki, które mają istotny wpływ na to, czy firma rozwija się i coraz lepiej zaspokaja zmieniające się potrzeby otoczenia.

Środki zachęty mogą przyjmować formy wzmocnienia, pobudzenia systemowego i doraźnego. Należą one do najczęściej stosowanych w procesie motywacyjnym i mają charakter długotrwałego działania. Wzbudzają zainteresowanie pracą i skłaniają do aktywności poprzez nagrody materialne i niematerialne. Pozostawiają też pracownikom pewien margines swobody [1]. Ważne jest więc, aby nie zapominać o tych środkach, szczególnie w działalności innowacyjnej i odpowiednio honorować inwentorów w postaci odpowiednich płac, premii, nagród, przywilejów itp.

Odpowiednim środkiem motywującym do działalności innowacyjnej jest perswazja. Wpływa ona na sferę umysłową człowieka, wiąże się ze zmianą postaw, nawyków i odczuć. Zakłada partnerstwo kierującego i podwładnego. Perswazja odwołuje się do motywacji wewnętrznej i ma charakter emocjonalny lub racjonalny. Najczęściej przyjmuje formę apelu, wmawiania, propagandy, konsultowania czy sugerowania [1].

Jak można wywnioskować z powyższych rozważań, do kwestii innowacji należy podchodzić kompleksowo. Przedsiębiorcy muszą zwrócić uwagę na wiele spraw dotyczących czynników wpływających na rozwój innowacji, aby efektywnie wykorzystać potencjał innowacyjny drzemiący we własnych pracownikach. Oczywiście można obrać drogę rozwoju firmy opartą na wprowadzaniu innowacji uzyskiwanych z zewnątrz, np. w drodze zakupów licencji. Jest to jednak sposób zazwyczaj o wiele bardziej kosztowny. Przykłady najbardziej innowacyjnych firm na świecie pokazują, że warto motywować swoich pracowników niezależnie od tego, na jakich stanowiskach pracują. W znanym koncernie Toyota pracownicy dostarczają ok. 2 mln pomysłów rocznie (35 w przeliczeniu na jednego pracownika), z czego aż 85 proc. jest wdrażanych do produkcji [5]. Jest to zapewne jeden z głównych czynników sukcesu tej firmy.

dr Rafał Mazur

Katedra Marketingu WEiOGŻ

Akademia Rolnicza w Szczecinie

Literatura:

1. Jasiński Z., Motywowanie w przedsiębiorstwie, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 2001, s. 18-19.

2. Machaczka J., Zarządzanie rozwojem organizacji. Czynniki, modele, strategia, diagnoza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 1998, s. 13.

3. Pierścionek Z., Strategie rozwoju firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 11.

4. Sekuła Ż., Motywowanie ekonomiczne w przedsiębiorstwie w warunkach gospodarki rynkowej, PN Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1991, nr 24, s. 29.

5. Zajączkowski M., Podstawy innowatyki i ochrony własności intelektualnej, Wydawnictwo Lega, Szczecin 2005, s. 61.